BİR CAMDAN ÖBÜRÜNE ZAMAN YOLCULUĞU
KUM SAATLERİ
Çocukluğumdan beri severim kum saatlerini. Kum taneleri yavaş yavaş bir cam küreden öbürüne geçer. Onunla birlikte zaman da akıp gider. Biraz da üzülürüm kum saatindeki kumlar için. Sahillerde kaleler yaptığımız kumlar özgürdür. Rüzgarlar alıp götürür onları. Kum saatinin içindeki kumlar ise bir yere gidemezler, bir camdan öbürüne sadece.
İLK KUM SAATİ
Araştırmalarıma göre, Avrupa’da ilk kez 8. yüzyılda kullanılmaya başlamış. Camcılık becerisi geliştikçe, kumun doldurulduğu ağız da eritilerek kapatılmış ve nemlenerek akışın zorlaşmasının önüne geçilmiş. Saatlerde kumun yanında, zaman zaman pudra haline getirilmiş yumurta kabuğu, civa ya da ince toz siyah mermer de kullanılmış.
GELELİM 16. YÜZYILA
16. yüzyıldan günümüze sürekli zamanı ölçmek için değil, belirli bir sürenin başlangıcını ve bitişini göstermek için kullanılmış kum saatleri. Mesela, gemilerde tayfaların nöbet süresi ya da gemilerin hızlarının belirlenmesi gibi. Nasıl mı?
Belirli sayıda kulaç aralıklarıyla düğüm atılan ve ucuna bir kütük bağlanan ip denize sanılıyormuş. Bir gemici kum saatiyle belirli zaman dilimleri içinde kaç düğümün suya girdiğini sayıyormuş. Eğer belirlenen sürede beş düğüm inmişse, geminin hızı beş deniz mili oluyormuş.

YELKENLİ GEMİLERDE
19. yüzyıl sonuna kadar yelkenli gemilerde hız belirlemek için bu yöntem kullanılmış.
Soğuk iklimlerde su saatine göre daha yaygın kullanımı varmış. Fakat gün boyunca zaman ölçümü için çok uygun bir gereç olarak görülmemiş. Bunun için, ya çok büyük yapılması, ya da başında her an birinin beklemesi gerekiyormuş.
Bazı kum saatlerinde bulunan kadrandaki gösterge, saatin her baş aşağı edilişinde bir saat ileri alınıyormuş. Yine de, kum saati uzun bir dönem boyunca, küçük zaman aralıklarının ölçülmesinde başarıyla kullanılmıştır.
YUMURTA KAYNATIRKEN
Bugün hâlâ aşçılar yumurta kaynatırken kum saati kullanıyorlar. Günümüzde kum saatlerinin içinde bulunan kum, üç ya da beş dakikada diğer cam küreye akar.
İşte kum saatinin asırlar öncesinden gelen kısa hikayesi.